In de zomer van 2013 werd het plan gesmeden om richting Chili en Panama te vertrekken tijdens de kerst. Chili, het land met een kustlijn van 4200 kilometer en een onwijze verscheidenheid aan klimaten. Panama, het land dat bekend staat om het Panama-kanaal, maar na dit artikel ook om de diablos rojos van Panama-stad.
Door: Ronald Kleine
Om me voor te bereiden op de reis richting Panama ben ik de aflevering van BNN 3opreis gaan kijken over dit land. In deze aflevering ging Sebastiaan Labrie op pad en liet de grote diversiteit aan landschappen zien. Panama heeft namelijk prachtige stranden en honderden eilanden vol met koraalriffen. Ook bevat het tropische bossen die beschermd worden door het label van nationale parken. Tijdens zijn reis kwam hij bij het Panamakanaal en de toeristische subtropische eilandengroep Bocas del Toro, maar hij startte in de stad waar hij aankwam met het vliegtuig: Panama-stad.
Panama-stad kent twee gezichten. Met het vliegtuig vlieg je langs de stad, waar je een enorme skyline ziet met vele moderne wolkenkrabbers. Maar wanneer je tussen deze wolkenkrabbers doorkijkt zie je een geheel andere stad. Hier staan de flats die niet volledig zijn meegegaan met de moderne ontwikkelingen en de verpauperde woningen met dichtgetimmerde ramen waarvoor de lokale mensen hun eigen groente verkopen. Zie je bij de skyline nog een prachtig aangelegde boulevard, achter de moderne wolkenkrabbers beginnen de gaten in de weg en blijft het vuil van de lokale markten op de straten liggen totdat de zwerfhonden hier de lekkere hapjes tussen vandaan hebben gekaapt. Deze verschillen tussen arm en rijk resulteren ook in een verschil tussen cultuurbehoud en moderne ontwikkeling. In de achterstandswijken, waarin de moderne ontwikkeling nog niet heeft plaatsgevonden, worden namelijk wél de lokale producten verkocht en zie je de inheemse bevolking over straat lopen.
Het verschil tussen arm en rijk is goed te zien in de stad. Dit is echter niet alleen te zien aan het verschil in gebouwen aan de boulevard en in de achterstandswijken. Dit verschil is ook goed te zien in de bussen die rondrijden in de stad. Er zijn in Panama-stad namelijk twee soorten bussen die rondrijden. Aan de ene kant de traditionele oude Amerikaanse schoolbussen en aan de andere kant de moderne Metrobussen.
Ten eerste de traditionele bussen, de Diablos Rojos (vertaald: de rode duivels). Deze bussen maken zoveel lawaai dat het te vergelijken is met een trekkertrek in je achtertuin. De muziek die die buschauffeur draait klinkt alsof er een sambafestival plaatsvindt. Een schittering wanneer de bus aan komt rijden vanwege de vele felle kleuren en tekeningen. Niet als de graffiti op een oude NS-trein, maar als een heus kunstwerk vol politieke leuzen en favoriete animaties. Alles wordt uit de kast gehaald om op te vallen, zodat iedereen juist met jouw bus mee wil.
De traditionele bussen zijn oude Amerikaanse schoolbussen die zo’n veertig jaar geleden niet goed meer werden bevonden in hun huidige omgeving. Dit bood een kans voor mensen uit Panama de om een bus aan te schaffen en ze een tweede leven te geven.
Wanneer je in Panama-stad loopt kan je er niet omheen. Direct wanneer je het vliegveld afstapt staan de bussen je namelijk al op te wachten om je mee te nemen. Voor 35 dollarcent brengen ze je via de hoofdwegen op vaste routes naar alle plaatsen waar je heen wilt. Als je instapt in de bus stap je direct de stadse cultuur van Panama-stad in. Een bus vol lokale mensen, die je enigszins vreemd aankijken omdat je daar binnen komt lopen met een gigantische backpack op je rug. Ik kan me nog herinneren dat we daar middenin die bus stonden, volle backpacks, er kwamen steeds maar meer mensen in de bus en we konden geen kant uit. Daarnaast moesten alle lokale mensen er op verschillende momenten langs en die moesten daardoor ook telkens langs ons manoeuvreren. In plaats van dat er irritatie ontstond werd er als maar harder gelachen door ons en door alle mensen in de bus. Dit terwijl de bus met zijn grote uitlaten achterop maar door de straten bleef scheuren met het geluid van harde reggeatonmuziek. Een onvergetelijke ervaring.
De Diablos Rojos, de Amerikaanse schoolbussen die zo’n veertig jaar geleden een tweede leven hebben gekregen toen ze zijn verscheept naar Panama hebben hun naam te danken aan het rijgedrag van de chauffeurs. Deze chauffeurs vliegen namelijk al toeterend op hun hoorn van de ene naar de andere kant van de weg. Naast het rijgedrag van de chauffeur zijn er ook met het voertuig de nodige problemen. De bussen hebben een slechte motor, onveilige zitplaatsen voor kinderen en een te kleine ingang. Deze combinatie heeft de Panamese regering aan het denken gezet.
In een poging om de traditionele bussen te vervangen, heeft de overheid een nieuwe busmaatschappij gelanceerd. Om dit te realiseren moest ervoor gezorgd worden dat alle personen die vele jaren terug een eigen bus hadden aangeschaft, de bus op pensioen zouden sturen. Diablos Rojos-eigenaren kregen daarom 25.000 dollar wanneer zij hun eigen bus stil lieten staan. Daarnaast kregen chauffeurs van de bussen 5.000 dollar. Ook kregen vele chauffeurs de kans om aan de slag te gaan bij de nieuwe MetroBus maatschappij. Echter, er waren ook genoeg chauffeurs die niet konden worden aangenomen omdat zij onvoldoende rijvaardig waren. Daarnaast waren er personen die hun bus niet wilden opgeven en dachten dat ze met het geldbedrag niet veel verder konden komen.
Inmiddels is het 2015. De nieuwe MetroBus maatschappij is al vier jaar lang in Panama-stad aanwezig en is zich steeds verder aan het uitbreiden. Waar in 2011 sommige buslijnen alleen maar beschikbaar waren met de Diablos Rojos maakt momenteel ook de MetroBus deel uit van de dienstregeling. Het is een strijd tussen moderne ontwikkelingen en cultuurbehoud. Nog steeds zijn het de Diablos Rojos die het snelst door de stad scheuren, maar de MetroBus haalt ze qua ontwikkeling momenteel snel in. Toch hoop ik echt dat mijn mooiste ervaring in het Panama en de activiteit die achteraf het meest indruk heeft gemaakt, een ritje met de Diablos Rojos, altijd blijft bestaan!