“You can change your wife, your politics, your religion, but never, never can you change your favorite football team.” Deze gevleugelde uitspraak van oud-voetballer Eric Cantona is al vele decennia een beknopte samenvatting van hoe veel liefhebbers van een van de populairste balsporten in de wereld, het voetbal, ‘hun’ sport beleven. Het is een geromantiseerd verhaal van een vader die zijn zoon voor het eerst meeneemt naar het stadion, waarna de zoon net zo verknocht raakt aan die ene club als zijn vader. Achter je club staan in goede en in slechte tijden. Dat beeld geldt uiteraard niet voor iedereen die eens een (voetbal)stadion bezoekt. Sportwedstrijden lenen zich uitstekend voor een middag of avond buiten de deur en levert onder vrienden en familie veelal goede verhalen op.
Tot de bonte verzameling van verschillende sportliefhebbers behoren ook de ‘groundhoppers’. Deze almaar groeiende groep houdt zich bezig met ‘groundhoppen’, letterlijk het hoppen tussen zoveel mogelijk verschillende sportaccommodaties. Het fenomeen ontstond in de jaren zeventig in Engeland en Duitsland en werd snel populair met de introductie van ‘Doing the 92’, ofwel het bezoeken van alle 92 professionele voetbalclubs in Engeland. Gaandeweg is groundhoppen ook populair geworden in landen als Nederland, België, Italië en Polen; je komt het tegenwoordig overal in Europa tegen.
Groundhoppers wijken af van de ‘reguliere’ voetbalsupporters doordat zij over het algemeen hun keuzes voor wedstrijden niet baseren op waar één club op dat moment actief is. Of het nou een topwedstrijd op professioneel niveau is of een wedstrijd op een amateurcomplex in een naburig dorp, de keuze is geheel vrij. Maar waarom bezoeken deze voetbalfans zoveel wedstrijden, zonder (groot) belang te hebben bij de uitslag? Hoe zijn zij in de wereld van het groundhoppen terecht gekomen en welke afwegingen maken zij voor en tijdens elk weekend? Dit zijn enkele vragen die zes verschillende Nederlandse groundhoppers, zowel studenten als oudere sportliefhebbers, zijn voorgelegd, om zo een beter beeld te krijgen van deze bijzondere vorm van sporttoerisme.
Het begin
Groundhoppen blijkt niet iets te zijn dat uit het niets begint. Ook groundhoppers hebben vaak een ‘eigen’ club waarvan veel wedstrijden worden bezocht. Dit is veelal de professionele club nabij de eigen leefomgeving, waarmee het traditionele beeld van voetbalsupporters deels bevestigd wordt. Het groundhoppen komt later kijken bij de interesse voor de sport en wordt gevoed door een zoektocht naar het onbekende: hoe is het om bij andere clubs op bezoek te gaan? Hoe is de sfeer in het stadion en hoe vergelijkt zich dat met andere clubs in binnen- en buitenland? Deze ‘drive’ om op zoek te gaan naar nieuwe sportervaringen, in plaats van het keer op keer bezoeken van dezelfde club in (meestal) hetzelfde stadion, is een belangrijke drijfveer voor de groundhopper. Eén van de geïnterviewde groundhoppers omschrijft het als “een soort cultureel vergelijken”. In plaats van het bekijken van toeristische hoogtepunten in verschillende steden is het stadion de kern van de toeristische ervaring.
Veelzijdigheid
Dat groundhoppen om meer gaat dan alleen de wedstrijden zelf is een opvallend aspect dat naar voren komt uit de beantwoorde vragenlijsten. Het eerder genoemde cultureel vergelijken is een veelvoorkomend item, maar ook de diversiteit in specifieke onderdelen van een ‘dagje voetbal’ worden benoemd: de architectuur van het stadion, de sfeeracties van de fanatieke supporters, maar ook praktische zaken als horeca en kindvriendelijkheid komen naar voren. Groundhoppen lijkt zodoende op een grote internationale stadiontest, waarbij geen aspect onderbelicht blijft.
Het houdt echter niet op buiten het stadion: voetbal is dan wel de drijfveer van de reizen, het kan tevens worden gezien als excuus, als basis voor een bredere toeristische ervaring. Hierbij worden ook contact met lokale bevolking en het ontdekken van de stad en diens omgeving betrokken. Zodoende lijkt groundhoppen op veel vlakken toch op ‘regulier’ vakantietoerisme, met als verschil dat het een redelijk direct doel heeft.
Afwegingen op vakantie
Een vakantie plannen met voetbalwedstrijden als kern van de trip is echter niet de standaard voor een groundhopper. De afweging kan ook worden omgedraaid: op vakantie gaan en ter plekke bekijken of er de mogelijkheid bestaat om een wedstrijd te bezoeken. De ondervraagde groundhoppers zijn fanatiek in hun wedstrijdbezoeken, maar op vakanties met naasten staat het in veel gevallen op het tweede plan: de rest van het gezin of de vriendengroep heeft immers ook zo zijn wensen. Een wedstrijd bezoeken zit er vaak wel in, maar lang niet alle mogelijkheden worden benut.
Het planningsproces
Hoe groundhoppers hun wedstrijdbezoeken inplannen blijkt sterk af te hangen van de noodzaak om iets te organiseren. Voor een amateurwedstrijd in eigen land hoeft uiteraard minder vooraf vastgelegd te worden dan voor een voetbalweekend in Londen, Milaan of Praag. In die zin doen groundhoppers weinig anders dan andere toeristen doen in hun voorbereiding voor een dagtripje naar een stad of het maken van een stedentrip of langere vakantie. De wedstrijdkeuzes hangen in de eerste plaats uiteraard af van de speelschema’s van de clubs. Daarnaast wordt de kans dat een wedstrijd uitverkocht raakt vaak genoemd als reden om vooraf kaarten te bestellen. ‘Op de bonnefooi’ naar een grote wedstrijd, in de hoop om ter plekke nog aan kaarten te kunnen komen, brengt risico’s van het mislopen van wedstrijden met zich mee en geniet daarom niet de voorkeur. Daarentegen willen veel groundhoppers echter niet alles tot in de puntjes geregeld hebben: zolang er de zekerheid is van het binnenkomen van het stadion en eventuele overnachtingen vastgelegd zijn, is het verrassingseffect een belangrijk aspect van het maken van de voetbalreizen.
Bestemmingen
Het onbekende van het buitenland trekt toeristen – en daarmee ook groundhoppers – naar andere landen. De keuze van een bepaald land wordt veelal gebaseerd op basis van de verwachte gastvrijheid van de supporters ter plaatse en de atmosfeer. Sommigen houden van een fanatieke sfeer, terwijl anderen de voorkeur geven aan een meer relaxte situatie. Engeland en Duitsland worden vaak genoemd als voorkeurslanden vanwege de voor die landen typerende voetbalsfeer, maar ook België is in trek dankzij diens grote hoeveelheid klassieke stadions.
De ‘cultural bubble’: één met de omgeving?
In elk land en elk stadion zijn de thuissupporters in de overgrote meerderheid tegenover de supporters van de uitspelende ploeg. Dat wil echter niet zeggen dat een groundhopper, die als neutrale toeschouwer een wedstrijd bezoekt, automatisch juicht voor de thuisspelende club. Veel groundhoppers kiezen ervoor om op de achtergrond te blijven en de sfeer in het stadion te observeren, terwijl sommigen juist willen bijdragen aan de sfeer. Zij proberen zoveel mogelijk één te zijn met de omgeving en stappen daardoor uit hun ‘bubble’ die andere groundhoppers immuun maakt voor de lokale support. Observerende groundhoppers nemen in het stadion meestal plaats op een plek met goed zicht op de fanatieke supporters van de thuisploeg en het uitvak, waar de (fanatieke) supporters van de tegenstander verplicht zijn plaats te nemen. ‘Sfeerbijdragende’ groundhoppers proberen tussen de fanatieke supporters van de thuisclub te staan. Slechts heel zelden wordt ervoor gekozen om in het uitvak plaats te nemen, wat voortkomt uit de beperkte mogelijkheden om buiten georganiseerde reizen voor uitsupporters om naar een wedstrijd in een uitvak te gaan. Een uitzondering op deze regel is Duitsland, waar weinig restricties voor uitsupporters gelden en het bij grote clubs, vanwege de beperkte mogelijkheden om aan kaarten te komen, juist interessant is om tussen uitfans van kleinere clubs plaats te nemen. Ook in het uitvak geldt echter dat lang niet iedereen bijdraagt aan de sfeer en veel groundhoppers ook vanaf deze plek de voorkeur geven aan een observerende rol.
Meer dan voetbal
Groundhoppen gaat uiteraard verder dan enkel voetbal. Terwijl in veel Europese landen het voetbal de meest beoefende sport is, worden ook andere sporten vaak goed bezocht. In Engeland of Frankrijk is het rugby een goed alternatief op een voetbalwedstrijd, in Duitsland en veel Oost-Europese landen geldt dat voor ijshockey. De ondervraagde groundhoppers geven echter aan dat het voetbal over het algemeen de voorkeur geniet en alternatieve sporten als een soort ‘back-up’ gelden op vakanties c.q. stedentrips waar geen voetbalwedstrijd kan worden bezocht.
Conclusies
De beweegredenen voor groundhoppers zijn veelzijdig en geen enkele groundhopper organiseert zijn of haar voetbaljaargang op dezelfde manier. Of de agenda nou afhankelijk is van de wedstrijden of de wedstrijden afhankelijk zijn van de agenda verschilt van persoon op persoon. Eén ding hebben groundhoppers echter gemeen: ze hebben allen dezelfde drive op zoek naar het onbekende, het ontdekken van nieuwe plekken en nieuwe culturen. Groundhoppers zijn daarmee een groep toeristische sportliefhebbers die veel overeenkomsten hebben met andere toeristen, maar tegelijkertijd een specifieke interesse hebben die hen juist distantieert van elke andere reiziger die zich op vreemde bodem begeeft. Zolang er op die vreemde bodem maar een stadion te vinden is, bij voorkeur een waar op dat moment wordt gevoetbald.
Headerfoto: sfeer in Innsbruck met de iconische bergwand op de achtergrond (bron: Jeroen de Regt).