“Op de eerste plaats zijn wij ontzettend gegroeid. Dit gaat natuurlijk over festivals in het algemeen, maar wij als bevrijdingsfestival Groningen wel extreem.” (Diederik van der Meide)
Het aantal festivals dat zich de afgelopen jaren heeft ontpopt is enorm. Ook de groeiende interesse van de Nederlandse bevolking is noemenswaardig! Interessant is hoe de organisaties van festivals hierop inspelen en wat de gevolgen zijn voor het organiseren van festivals in Nederland. Door middel van een interview met Diederik van der Meide (al 15 jaar directeur van bevrijdingsfestival Groningen) en Marcus ten Zijthoff (mede-organisator Zwarte Cross Festival) hopen wij er achter te komen hoe deze groei is ontstaan en hoe er wordt omgegaan met deze groeiende feestende bevolking.
Door: Ronald Kleine
Wat is uw naam en welke functie heeft u binnen bevrijdingsfestival Groningen?
Mijn naam is Diederik van der Meide. Ik ben inmiddels al vijftien jaar directeur van het festival en ben daarin vooral bezig met de coördinatie hiervan. Dit is geen fulltime baan, maar meer een klus die ik telkens op mij neem. Ik heb als directeur contact met het bestuur, overheden, stakeholders en het nationaal comité 4 & 5 mei en zorg dat er voldoende geld binnenkomt. Daarnaast is de staf zeer belangrijk en daar heb ik dus ook veel contact mee. Zij zijn in principe de personen die het festival organiseren en ik heb daar mijn inbreng in.
Al vijftien jaar de directeur, hoe is dit zo gekomen?
Dit was in het begin ook nooit de bedoeling hoor dat ik dat zo lang zou doen, maar het heeft toch op de een of andere manier een soort aantrekkingskracht op mij. De worsteling bij bevrijdingsfestival is altijd dat je enerzijds een geweldig feest wilt, maar aan de andere kant probeer je ook een soort boodschap mee te geven. En dat is heel moeilijk. Iedereen weet dat het vijf mei is, maar om mensen écht na te laten denken over hoe blij we mogen zijn dat wij in vrede leven, dat valt niet mee.
Welke veranderingen hebben er plaatsgevonden in de afgelopen vijftien jaar?
De veranderingen gaan heel geleidelijk maar er is zeker veel veranderd. Op de eerste plaats zijn wij ontzettend gegroeid. Dit gaat natuurlijk over festivals in het algemeen, maar wij als bevrijdingsfestival Groningen wel extreem.
Ook is het ontzettend opvallend hoeveel meer festivals er zijn en hoeveel meer geld er wordt besteed aan vrije tijd. In mijn studententijd was er namelijk nauwelijks een festival. Tegenwoordig is er elk weekend een groot festival ergens in Nederland te vinden.
Ook hebben er binnen de overheid qua veiligheidsvergunningen en risico’s veranderingen plaatsgevonden. We hebben tegenwoordig namelijk een draaiboek van wel 200 pagina’s. Dit is overigens volledig terecht, want er is op veel plekken wat misgegaan. Dit levert ons echter wel meer werk op.
Hoe kan het zo zijn dat de verschuiving van de discotheek naar de festivals plaats heeft gevonden? Is dit vooral omdat de festivals minder alternatief zijn tegenwoordig?
Discotheken waren vrij klein natuurlijk, maar daar waren er wel meer van. Toch heb ik wel de indruk dat er in absolute aantallen meer mensen behoefte hebben om uit te gaan en feest te vieren. Ook hebben studenten tegenwoordig vaak een bijbaan en hierdoor meer geld te besteden en is er een breder aanbod in festivals, die steeds toegankelijker worden voor verschillende mensen.
Ook Marcus ten Zijthoff zit in de festivalbusiness en ziet zeker een verschuiving plaatsvinden. Marcus is teamleider afdeling inkoop bij Alles Komt Goed B.V., het bedrijf die onder andere helpt bij de organisatie van de Zwarte Cross. In zijn functie heeft hij vooral te maken met de productionele kant van festivals en is hij daarnaast belast met het maken van de terreintekeningen. “Je ziet een verschuiving plaatsvinden, maar de exacte onderliggende reden hiervan is moeilijk aan te wijzen. Rookverbod, alcoholgrenzen, het zal allemaal een rol spelen. Of een trend altijd onderhevig moet zijn aan een aanwijsbare factor, vraag ik me af. Feit is dat festivals erg in trek zijn. Als er zelfs speciale festivalkledinglijnen worden ontwikkeld, dan zou je kunnen concluderen dat er een grote markt is”, aldus Marcus.
Hoe heeft bevrijdingsfestival Groningen zo kunnen groeien in de afgelopen vijftien jaar?
Een reden hiervan is dat wij de horeca in eigen handen hebben. Alle inkomsten die hieruit worden behaald kunnen wij direct weer investeren in ons festival. Bijna 80% van onze inkomsten halen wij uit bier en patat. De rest is subsidie vanuit gemeente, provincie en het nationaal comité 4 en 5 mei.
Is bevrijdingsfestival Groningen uniek door de horeca in eigen handen te hebben?
Nee, we zijn niet uniek. Wél zie je bij de festivals die de horeca in handen hebben, dat zij veel sneller groeien, want al het geld dat je als winst behaald tijdens het festival, kan je het volgende jaar weer investeren in je programmering. Dit leidt dan dus ook tot een stijging van het bezoekersaantal. Dat is een wet van Meden en Perzen. Maar het is gewoon ongelooflijk dat je een gratis festival voor 80% kan betalen uit horeca inkomsten. En dan hebben we nog niet eens absurde prijzen. Een biertje kost twee euro vijftig en een colaatje één euro vijfentwintig.
Hoe kan het dat dit zo goed werkt? Ligt dit ook aan het publiek?
In Groningen kan het inderdaad ook omdat we een jong publiek hebben. Veel internationale studenten kunnen de internationale programmering waarderen. Daarnaast hebben we een goede ervaren staf die elk jaar weer bijleert. Als ik nu opnieuw een festival zou beginnen, dan weet ik niet of we zelf weer die horeca zouden kunnen doen. Dat is namelijk wel iets waar je in moet groeien. Er komt veel logistiek bij kijken. Het is ontzettend belangrijk dat je dit met de mensen organiseert die ook zijn meegegroeid met het festival.
Hoeveel invloed heeft de gemeente Groningen op de groei?
Die hebben daar niet echt invloed op. Ze proberen wel eens te remmen, of ze vinden dat je meer beveiliging moet hebben, maar dat is eigenlijk marginaal. Wij vinden namelijk zelf ook dat het veilig moet zijn. Soms moet een bepaalde verandering wel worden goedgekeurd door de gemeente en kan hier veel tijd overheen gaan.
En de omgeving? Heeft die last gehad van de groei van het festival en bijvoorbeeld de geluidsoverlast?
Vrij weinig. Dat komt natuurlijk omdat er niet heel veel mensen in de buurt wonen. Ook stoppen we om 23:30 uur met het festival en het ‘Dansen bij de bus’ stopt zelfs nog eerder, omdat dit podium het dichtst bij de huizen staat. Ook komt het omdat we de buurt goed inlichten. We sturen naar alle bewoners een brief met wat onze plannen zijn, en daar houden we ons ook goed aan. Als we zeggen dat we om 23:30 uur stoppen, dan stoppen we ook om 23:30 uur. Hierin vertellen we uiteraard ook dat er geluidsoverlast zal zijn, en dat is natuurlijk vervelend. Maar we hebben hierin ook sympathie. Het is een feest voor iedereen, het is bevrijdingsfestival en dat is belangrijk om te vieren. Daarom is er ook bij oudere mensen meer begrip voor. Andere feestjes in het stadspark met minder mensen veroorzaken bij wijze van spreken meer overlast. Hierbij zijn dan ook veel meer klachten.
Wat zijn de verschillen tussen het bevrijdingsfestival in Groningen en het bevrijdingsfestival in Zwolle?
De programmering van Groningen onderscheidt zich ten opzichte van Zwolle, omdat hier voor tachtig procent Europese en Amerikaanse artiesten staan. Daarnaast is het terrein in Zwolle veel krapper, maar trekken zij wel meer mensen. Hierdoor lijkt het veel voller. Ons terrein geeft meer lucht, omdat wij ook een grote backstage area hebben. Als je namelijk kijkt op een technische tekening, dan zie je dat alleen het binnenste gedeelte van de paardenrenbaan gebruikt wordt voor de bezoekers. De gehele buitenring is voor de backstage area. Dat is heel prettig, want als er een calamiteit is, heb je heel veel ruimte. Dat is bijvoorbeeld bij Zwolle het bezwaar, omdat het allemaal compacter is. Het is dus een heel veilig terrein hier. Het is tevens ook nog eens afsluitbaar. ’s Nachts kunnen wij het terrein afsluiten waar je bij de opbouw en afbouw veel baat bij hebt.
Welk persoon binnen jullie organisatie is bezig met de indeling en evaluatie van het festivalterrein?
Uiteindelijk is dit de uitvoerend producent. Ik bemoei me er altijd wel mee, en vind het ook altijd ontzettend leuk om te doen. De uitvoerend producent maakt, samen met een medewerker, altijd een tekening. Zij evalueren dan wat er eventueel kan worden gewijzigd en waar dus de verbeterpunten liggen.
Gezien de plattegronden van de afgelopen jaren, is bijna alles nog steeds gelijk. Waar zitten hierin de veranderingen?
Het lijkt zo dat het terrein de afgelopen jaren ongewijzigd is, maar wanneer je goed kijkt zie je dat de Main Stage naar achteren is verplaatst en het terrein hierdoor een stuk groter is geworden.
Wat ook nauwelijks opvalt is dat we de entree richting de paardenrenbaan hebben gewijzigd. De oorspronkelijke entree was bij de paardenstallen. Als je daar binnenkwam stonk het naar paardenpoep en als het geregend had was het hier erg nat, omdat hier het laagste punt van het terrein was. Dit was niet ideaal. De oorspronkelijke hoofdentree van de paardenrenbaan was echter maar één meter breed en kon vanwege veiligheidsredenen niet gebruikt worden. Al jaren geleden hebben bij het Praedinius Gymnasium scholieren een nieuwe entree ontworpen en daarmee ben ik bij de wethouder geweest. Dit schoot niet op tot afgelopen zomer, toen er ineens een doorbraak was. Samen met de gemeente hebben we toen geïnvesteerd in een nieuwe entree richting de paardenrenbaan.
En als er een verandering wordt doorgevoerd, hoe kijk je dan of deze verandering ook nut heeft?
Bij het voorbeeld van de nieuwe entree richting de paardenrenbaan wordt er door middel van opnames vanuit het Gasuniegebouw gekeken naar hoe de nieuwe entree invloed uitoefent op de stroming van bezoekers over het terrein. De analyse hebben we nog niet helemaal af, maar de eerste resultaten zijn goed. Er is een meer soepele doorstroming ontstaan.
Volgens Marcus ten Zeithoff ligt het aan de onderliggende reden van de verandering. “We hebben in 2013 ons volledige festivalterrein van de Zwarte Cross op de schop gegooid. Een verandering hierbij vanuit diverse optieken te bekijken: Commercieel (omzetten horeca), Creativiteit (zichtlijnen, achtergronden) en Veiligheid (knelpunten). Dat laatste is iets wat we met camera’s tijdens de show nauwlettend in de gaten houden. Daarnaast werken er tijdens het Zwarte Cross weekend zo’n 3500 medewerkers. Deze medewerkers worden ook allemaal om inhoudelijke feedback gevraagd, waar wij altijd heel erg veel baat bij hebben.”
Hebben jullie ook wel eens veranderingen doorgevoerd die jullie het jaar erop direct weer hebben teruggedraaid omdat het niet werkte?
Een aantal jaar geleden zijn wij een restaurant begonnen op het festivalterrein. Dit was echter totaal geen succes. Op dat moment kan je er twee dingen over denken. Enerzijds hebben veranderingen tijd nodig. Wellicht was het restaurant een succes geworden als we het nog een paar jaar hadden doorgezet. Maar anderzijds is het ook een kwestie van prioriteiten die je hebt en je wilt ook andere dingen proberen.
Wél hebben we sinds een paar jaar een reuzenrad op het terrein staan. Dat vinden mensen ontzettend leuk, want er staat altijd een lange wachtrij. Inmiddels kan dit ook uit en dus is het reuzenrad vanaf nu een vast element in onze opstelling.
Ook bij de Zwarte Cross zijn er natuurlijk wel eens veranderingen doorgevoerd die het jaar erop weer zijn teruggedraaid. Volgens Marcus probeer je in de voorbereiding met zoveel mogelijk scenario’s rekening te houden, maar soms pakt het nou eenmaal anders uit dan je van tevoren bedacht had. Het is de kunst om flexibel in te spelen op de situaties die zich in werkelijkheid aandoen, hoe vervelend of onverwacht het soms ook kan zijn.
Wat zijn de belangrijkste redenen voor een verandering? Is dat vooral de doorstroom van het publiek?
De belangrijkste reden tot veranderingen of aanpassingen is het feit of je je publiek kwijt kunt en dat er voldoende doorstroming is. Vanwege de groei hebben wij bijvoorbeeld het Main Stage geplaatst waar het nu staat en pas vanaf 2004 gebruiken wij een groter deel van het park dan alleen de renbaan.
“Veiligheid staat ook bij ons voorop, reageert Marcus, maar is slechts zelden de hoofdreden voor verandering. De terreintekening is bij ons jaarlijks weer een proces dat tot op het laatste moment aan verandering onderhevig is. Of het nou een stunt is, een nieuwe weide, grotere tenten, of noodzakelijkheden zoals het vergroten van een camping omdat de kaartverkoop goed loopt: het is van invloed op de terreinindeling. Tijdens deze veranderingen is veiligheid altijd een terugkomend onderwerp: zijn de doorgangen breed genoeg om loopstromen te kunnen verwerken? Waar plaatsen we de nooduitgangen? Er zijn simpelweg talloze redenen om de tekening te herzien.”
Je geeft zelf al aan dat het kleine veranderingen zijn de laatste tijd. Is dit puur omdat het festivalterrein van het bevrijdingsfestival nu eigenlijk vrij goed is ingedeeld volgens jullie?
Enerzijds is de bezoekersgroei interessant, maar anderzijds ook de veranderende muzieksmaak. Door de groei van Dance Music hebben wij ‘Dansen bij de bus’ verplaatst naar het begin van het terrein. Daarnaast is ook de Urban Area de afgelopen jaren flink gegroeid. We zijn het enige bevrijdingsfestival in Nederland die daar specifieke aandacht aan besteden en daar komt een speciale doelgroep op af en dat werkt goed. Het afgelopen jaar was het daar soms zelfs voller dan bij Main Stage. Hierdoor hebben wij de tent ook verplaatst, maar wel op dezelfde locatie gehouden.
“Je krijgt dit er gewoon niet in bij de mensen” (Diederik van der meide)
Zou het niet juist toedoen aan de beleving om juist wél tenten te gaan verplaatsen zoals ze bij Lowlands aan het proberen zijn?
Soms is het ook leuk, dat is ook zo. We zijn niet bang om alles hetzelfde te houden omdat wij denken dat mensen anders de weg kwijt raken. Maar de mens is ook een kuddedier. Ze zijn gewend om ergens heen te lopen waar ze vorig jaar ook waren. Wat ook altijd heel verbazingwekkend hieraan is, is dat iedereen altijd binnenkomt via de hoofdingang aan de Paterswoldseweg, terwijl andere ingangen hartstikke rustig zijn en je daar bijna altijd direct door kunt lopen. We hebben hier al meermalen actie voor gevoerd, maar je krijgt dit er gewoon niet in bij de mensen.
Daarnaast is het park het park. Je hebt ook niet veel ruimte om te veranderen. Een kleine aanpassing van de entree is makkelijk gemaakt, maar je hebt simpelweg niet de macht om bomen te kappen voor een bepaalde verandering die je wilt doorvoeren.
Ook Marcus geeft aan dat veranderen om het veranderen nog nooit een reden is geweest en dat zal het ook nooit zijn. De Zwarte Cross is een festival dat niet in eerste instantie bekend staat om een programma waarin dé internationale hoofdacts centraal staan. Wij zijn van mening dat een goed programma niet afhankelijk hoeft te zijn van deze acts. Humor, verrassing, stunts en ongecompliceerd feest vieren vormen de belangrijkste basis. Dat creëer je niet door jaarlijks hetzelfde concept neer te zetten. De terreinindeling kan hierbij wel zorgen voor grote verrassingen en hierdoor ook een goede bijdrage leveren aan het festival.
Kunnen we nog een aantal veranderingen verwachten in de komende jaren?
Dit jaar was het een bijzonder jaar, omdat we het festival vanwege de regenbuien stil hebben moeten leggen. Hierdoor komt de logistiek en ook je financiering onder druk te staan, want je loopt toch inkomsten mis. Een uur lang is het festival onderbroken en een aantal mensen zijn ook veel later gekomen of eerder naar huis gegaan. Ik denk dus eigenlijk dat er niet veel gaat veranderen komend jaar.
Wat wel echt moet worden verandert is podium Noord, aangezien deze sterk verouderd is. Ook de opstelling bij het plein van de vrijheid is heel ongelukkig, en daar maken we dus weer één ingang van. Het podium was namelijk onrustig met twee ingangen, omdat iedereen daardoor voor het podium langs liep. Dit was erg onprettig van de festivalganger, maar ook voor de artiesten die daar optraden.
Elk jaar probeer je weer iets en dan moet je daar goed van leren en goed kijken en eigenlijk weet je op 5 mei weer wat er volgend jaar anders moet.
Daarnaast ben je natuurlijk altijd overwegingen aan het maken. Wat we namelijk nog hebben overwogen is om ‘Dansen bij de bus’ op de paardenrenbaan te plaatsen, omdat hier genoeg ruimte is met twee ingangen op het terrein. Uiteindelijk hebben we hier niet voor gekozen, omdat het dan tóch te druk wordt op de paardenrenbaan.
Ook overwegen wij al jaren om nog een eind verderop in het park, op het grote grasveld middenin het stadspark, een podium neer te zetten. Maar dan moet je een grotere afstand overbruggen. Dus dan is het de vraag of je de mensen zo ver krijgt. Want als het druk is, dan ben je al zo’n 20 minuten bezig om van de hoofdingang bij de entree van de paardenrenbaan te komen. Als je dat nog een keer gaat verlengen, dan zijn wij toch bang dat men dit te lang vinden. Daarnaast zit je met allerlei extra kosten. Je moet namelijk én een nieuw podium hebben en de voorzieningen van water en stroom hebben. Voor je überhaupt een bandje kan laten spelen ben je al zo 25.000 – 50.000 euro kwijt.
En hoe staat het met de organisatie van bevrijdingsfestival 2016?
Het is nu alleen nog even de vraag hoe we de financiële domper van dit jaar oplossen. Dus daar moeten we even doorheen. Maar voor het grootste gedeelte zal het zijn zoals afgelopen jaar. Wél is er misschien een mogelijkheid om wat fondsen aan te snijden, aangezien wij volgend jaar de nationale start hebben. Dat wil zeggen dat de minister-president bij ons op bezoek komt en het vuur ontsteekt. Wellicht liggen daar nog wat mogelijkheden om wat extra leuke dingen te gaan doen.
En voor ik het vergeet, ik heb voor jullie geografen nog een interessante gedetailleerde kaart van het gehele gebied. Ik denk dat dit wel leuk is voor jullie om dit eens door te spitten.
